ระบบการปลูกพืช​โดย​ไม่​ใช้​ดิน

1. ​การปลูกพืช​ใน​สารละลาย​ (Water Culture)
1.1 ​ระบบเอนเอฟที​ : ​การ​ให้​สารละลายไหลผ่านรากพืช​เป็น​แผ่นบางๆ​ (Nutrient Film Technique, NFT)​เป็น​เทคนิคที่​ได้​รับ​ความ​สนใจอย่างมาก​เป็น​การปลูกพืช​โดย​ให้​รากแช่​อยู่​ใน​สาร​ ​ละลาย​โดย​ตรงสารละลาย​จะ​ไหลผ่านรากพืช​เป็น​แผ่นฟิล์มบางๆ​ ​(​โดย​ทั่ว​ไปมักกำ​หนด​ให้​น้ำ​ที่​ไหลผ่านมี​ความ​หนาประมาณ​ 2-3 ​มิลลิ​เมตร) ​สารละลายจไหลหมุนเวียนผ่านรากตลอดเวลา
​ระบบ​ ​เอนเอฟที​สามารถ​แบ่ง​ได้​เป็น​การปลูก​ใน​ราง​ ​ปลูก​ใน​ร่อง​ ​ปลูก​ใน​ท่อ​

การปลูกพืช​ใน​ระบบเอนเอฟทีที่​ใช้​รางรูปแบบต่างๆ​ ​ที่ทำ​เป็น​การค้าการปลูกพืช​ใน​ระบบเอนเอฟทีที่​เป็น​การค้า​

การปลูกพืช​ใน​ระบบเอนเอฟทีที่​แบบประยุกต์​โดย ​ใช้​รางที่ทำ​จาก​ลอนกระ​เบื้องมุงหลังคาที่​ใช้​ ​ผลิตผักไฮโดรโพนิคส์ศูนย์วิจัยพืชผักโครงการหลวง ​หนองหอย

การปลูกพืช​ใน​ระบบเอนเอฟที​แบบ​เป็น​ร่อง ​โดย​ไม่​ยกพื้น

การปลูกพืช​ใน​ระบบเอนเอฟทีที่​ใช้​ท่อที่ศูนย์ ​พัฒนา​โครงการหลวงหนองหอย​และ​อ่างขาง​

การปลูกพืช​ใน​ระบบเอนเอฟทีที่​ใช้​ท่อพีวีซี ​ขนาด​เล็ก​ใช้​ปลูกหลังบ้าน​

1.2 ​ระบบดี​เอฟที​ (Deep Floating Technique, DFT) ​เป็น​ระบบที่ปลูกพืช​โดย​รากแช่​อยู่​ใน​สารละลายลึกประมาณ​ 15- 20 ​เซนติ​เมตร​ ​โดย​จะ​มีการปลูกพืชบนแผ่นโฟม​หรือ​วัสดุที่ลอยน้ำ​ ​ได้​เพื่อยึดลำ​ต้นแต่​จะ​ปล่อย​ให้​ราก​เป็น​อิสระ​ใน​นำ​ ​ระบบนี้​ไม่​มี​ความ​ลาดเอียง​ ​เป็น​ระบบที่มีการหมุนเวียนสารละลาย​โดย​การ​ใช้​ปั้มดูดสารละลาย​จาก​ถังพักขึ้นมา​ใช้​ใหม่​ใน​ระบบ​ ​เพื่อ​ให้​เกิดการ​ ​หมุนเวียน​โดย​มีวัตถุประสงค์​เพื่อเพิ่มปริมาณออกซิ​เจน​ให้​กับ​ระบบน้ำ​ที่​ใช้​ใน​การผลิตผัก​ ​ระบบนี้อาจมีชื่อเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า​ ​ระบบไฮโดรโพนิคส์ลอยน้ำ​ (Floating Hydroponic Systems)

ระบบดี​เอฟที​ ปลูกผัก​ใน​พื้นที่ของศูนย์พัฒนา​โครงการหลวงอินทนนท์​ ​อ่างขาง​และ​หนองหอย

1.3 ​ระบบดีอาร์​เอฟ​ (Dynamic Root Floating) ​เป็น​ระบบการปลูกพืชที่พัฒนามา​จาก​ระบบของ​ ​ดร​.​เกอริค​ (Prof. Dr.William F.Gericke) ​ที่​เน้นการปลูกพืช​ให้​รากพืชแช่​อยู่​ใน​น้ำ​ส่วน​ ​หนึ่ง​และ​อีก​ส่วน​หนึ่งสร้างรากอากาศ​ ​เพื่อ​ช่วย​ใน​การหายใจ​ ​โดย​จะ​ทำ​ให้​พืชที่ปลูก​ใน​ระบบนี้​ ​สามารถ​เจริญ​ได้​ใน​อุณหภูมิของสารละลายที่สูงมากกว่าระบบ​อื่นๆ​ ​ได้​ดี​ ​ดร​.​เกา​ (Kao Te Chen) ​นักวิจัย​และ​พัฒนาระบบไฮโดรโพนิคส์​ ​ชาวไต้หวัน​ ​ได้​พัฒนาระบบของ​ ​ดร​.​เกอริค​ ​โดย​เพิ่มระบบท่อรับน้ำ​ใน​กระบะ​ ​ที่​ช่วย​ให้​ระดับน้ำ​สูงขึ้น​หรือ​ลดลง​ได้​ตาม​ความ​ต้อง​การของพืช​ ​โดย​ ​ดร​.​เกา​ ​ได้​กำ​หนด​ให้​ระดับน้ำ​ควรสูงเพียงพอที่​จะ​ทำ​ให้​ ​รากพืชแช่​อยู่​ใน​น้ำ​ได้​ ​ประมาณ​ 4 ​เซนติ​เมตร​ ​โดย​ราก​ส่วน​นี้​ ​จะ​เป็น​รากที่ดูดอาหาร​ (Nutrient root) ​และ​ราก​ส่วน​เหนือ​จาก​นี้​จะ​เป็น​รากที่หายใจ​ ​และ​ดูดออกซิ​เจน​เข้า​สู่ราก​ ​จึง​เรียกราก​ส่วน​นี้ว่า​ ​รากอากาศ​ (Aero root) ​ดัง​นั้น​ระบบดีอาร์​เอฟก็คือระบบที่​สามารถ​ปรับ​ความ​สูงต่ำ​ของน้ำ​ใน​กระบะปลูก​ได้​ตาม​ความ​ต้อง​การ​ ​ของรากพืชแต่ละ​ ​ชนิด​และ​เพื่อ​ให้​รากพืชลอย​อยู่​ใน​น้ำ​ใน​ระดับเพียง​ 4 ​เซนติ​เมตร​ ​ระบบดีอาร์​เอฟ​ได้​มีการพัฒนาหลายครั้ง​ ​และ​ปัจจุบัน​ได้​จดสิทธิบัตร​ใน​ไต้หวัน​ ​โดย​ระบบดังกล่าว​ได้​ ​แบ่ง​เป็น​ 2 ​ระบบย่อยๆ​ ​ได้​แก่
1.3.1 ​ระบบปรับลดระดับสารละลาย ​เป็น​แบบที่ปล่อย​ให้​รากจม​อยู่​ใน​น้ำ​ลึก​ใน​ระยะ​แรก​ ​แล้ว​ค่อยลดระดับน้ำ​ลง​จาก​ระดับแรกที่สูงประมาณ​ 8 ​ซม​. ​เหลือ​ 4 ​ซม​.
1.3.2 ​ระบบเออาร์​-​ดีอาร์​เอฟ ​เป็น​การปลูกพืช​โดย​ให้​รากพืชคร่อมบนสันของถาดปลูกที่ออกแบบมา​โดย​เฉพาะ​ ​แล้ว​ปล่อยสารละลายไปตามแนวด้านข้าง​

ข้อดีของระบบ​ ​ดีอาร์​เอฟ​ (DRF)
​ผลผลิตของผักที่ปลูก​ใน​ระบบดีอาร์​เอฟ​ (DRF) ​จะ​มี​ความ​สม่ำ​เสมอตลอด​ทั้ง​ปี​ ​ใน​ทุกสภาพอากาศ​ไม่​ว่า​จะ​เป็น​ช่วงอุณหภูมิที่สูง​หรือ​ต่ำ​ ​ซึ่ง​ใน​สภาพอากาศที่ร้อน​ ​เช่น​ ​ประ​เทศไทยการปลูกพืช​ใน​สารละลายมักมีปัญหาปริมาณออกซิ​เจน​ใน​สารละลายมีน้อย​ ​แต่​เนื่อง​จาก​ระบบดีอาร์​เอฟพืชที่ปลูก​จะ​มีการพัฒนาของรากบาง​ส่วน​ไป​เป็น​รากอากาศ​ ​ทำ​ให้​พืชที่​ ​ปลูก​สามารถ​ได้​รับออกซิ​เจนที่​เพียงพอ​ ​ทำ​ให้​ได้​ผลผลิตสูง​ ​ซึ่ง​เป็น​ระบบที่​เหมาะสม​ใน​เขตอบอุ่น​และ​เขตร้อน​ ​ซึ่ง​ได้​แสดง​ไว้​ใน​ภาพที่​ 24 ​และ​ 25

​การปลูกพืช​ใน​ระบบเออาร์​-​ดีอาร์​เอฟ

การปลูกผักกินผล​ ​เช่น​ ​แตงเมลอน​ ​มะ​เขือเทศ​ ​แตงกวา​ใน​น้ำ​โดย​ตรง​ใน​ระบบดีอาร์​เอฟ

2. ​การปลูกพืช​ใน​วัสดุปลูก​ (Substrate Culture)
​เป็น​วิธีการปลูกพืช​โดย​ใช้​วัสดุปลูกชนิดต่างๆ​ ​ทั้ง​ที่​เป็น​อินทรีย์​และ​อนินทรีย์ต่างๆ​ ​ได้​แก่​ ​ทราย​ ​กรวด​ ​ขี้​เลื่อย​ ​ขุยมะพร้าว​ ​ร๊อควูลล์​ ​พีท​ ​ฯลฯ​ ​การปลูกพืชระบบนี้นิยม​กัน​อย่างแพร่หลาย​ ​วิธีหนึ่ง​ ​การปลูกพืช​ใน​วัสดุปลูก​ส่วน​ใหญ่​จะ​แตกต่าง​กัน​ทางด้านของเทคนิคการ​ให้​น้ำ​และ​สารละลายธาตุอาหาพืช​ ​(​ความ​ถี่​และ​ปริมาณสารละลายที่​ให้​แต่ละครั้ง​และ​องค์ประกอบของสารละลาย) ​ขึ้น​อยู่​กับ​คุณสมบัติของวัสดุปลูกที่​ใช้​ ​ซึ่ง​จะ​ต้อง​มีการทดลองเพื่อหาวิธีการที่​เหมาะสม​ ​ซึ่ง​รูปแบบของการ​ให้​สารละลาย​กับ​วัสดุปลูก​จะ​มี​อยู่​ 2 ​แบบ​ ​คือ
1. ​แบบสารละลาย​ไม่​หมุนเวียน​ (Non Circulation Substrate Culture)
2. ​แบบสารละลายหมุนเวียน​ (Circulation Substrate Culture)
​ใน​ปัจจุบันรูปแบบการปลูกพืชไร้ดิน​ด้วย​วิธีปลูก​ใน​วัสดุปลูกชนิดต่างๆ​ ​เช่น​ ​กากมะพร้าวสับ​ ​กำ​ลัง​เป็น​ที่นิยมอย่างมาก​ใน​พื้นที่ดู​แลของมูลนิธิ​โครงการหลวง​ใน​การปลูกพริกหวาน​ ​มะ​เขือเทศ​ ​และ​แตงเมลอน

การปลูกผัก​ใน​วัสดุปลูกที่​เป็น​ทราย​ ​โดย​เป็น​ระบบที่สารละลายธาตุอาหารพืช​ไม่​ไหลเวียน​

การปลูกพืช​ใน​วัสดุปลูก​โดย​ใช้​กรวดแบบ ​สารละลายหมุนเวียนที่ศูนย์พัฒนา​โครงการหลวงหนองหอย

​การปลูกพืชที่​ใช้​วัสดุปลูกที่​ไม่​ใช่​ดิน​ ​จะ​มีวัสดุปลูกชนิดต่างๆ​ ​มากมายที่​เป็น​อินทรีย์​และ​อนินทรีย์​ซึ่ง​ปัจจุบันก็​ได้​มี​ความ​พยายามที่​จะ​ใช้​วัสดุปลูกที่​เป็น​สารอินทรีย์​เพิ่มมากขึ้น​ ​ทั้ง​นี้​เพื่อลด​หรือ​หลีกเลี่ยงการ​ใช้​สารเคมีที่​เริ่ม​ไม่​เป็น​ที่​ต้อง​การของตลาด
​การปลูกแบบ​ใช้​วัสดุปลูก​ต้อง​มีภาชนะปลูกอาจ​เป็น​ ​ถุง​ ​กระถาง​ ​ใช้​ซี​เมนต์​ ​ราง​ ​ภาชนะ​ ​กะบะ​ ​ถัง​ ​โดย​สิ่งสำ​คัญก็คือ​ ​ต้อง​เป็น​สิ่งที่หา​ได้​ง่าย​ใน​พื้นที่
​ระบบการ​ให้​สารละลาย​จะ​สามารถ​ใช้​ระบบหยด​หรือ​สปริงเกอร์​ ​หรือ​ให้​น้ำ​ไหล​เป็น​ทาง​ ​และ​สารที่​ให้​ไป​กับ​น้ำ​อาจ​ให้​เป็น​สารละลายอินทรีย์​ ​หรือ​สารละลายอนินทรีย์ก็​แล้ว​แต่​จะ​เลือก​ใช้

การปลูกพริกหวาน​(พริกยักษ์)​และ​มะ​เขือเทศ​ใน​กากมะพร้าวสับบริ​เวณพื้นที่ของเกษตรกร​ใน​พื้นที่ดู​แล​และ
​แปลงทดลองพืชผักของ​ ​ของมูลนิธิ​โครงการหลวง​ ​ที่ตำ​บลโป่งแยงนอก​ ​อำ​เภอแม่ริม​ ​จังหวัดเชียง​ใหม่​ ​แบบสารละลาย​ไม่​หมุนเวียนย้อนกลับ​โดย​ใช้​ระบบน้ำ​หยด

การปลูกพืช​ใน​วัสดุปลูกอินทรีย์​ (ปุ๋ยหมัก) ​ที่บรรจุลง​ใน​กระสอบ

ระบบปลูก​ใน​ราง​โดย​ใช้​วัสดุปลูกอินทรีย์​โดย​ใน​ไต้หวันทำ​เป็น​ราง​ใส่​ปุ๋ยหมักที่​เรา​ได้
​หมักลงไป​ ​เมื่อปลูกไปก็​เติมปุ๋ยหมัก​ได้​เรื่อยๆ​ 1 ​ต้นเฉลี่ย​แล้ว​ใช้​ปุ๋ยหมัก​ 12 ​ลิตร​ ​ถ้า​รางยาว​12 ​ฟุต​
​จะ​กำ​หนด​ให้​มี​ความ​สูง​ 30 – 35 ​เซนติ​เมตร

3. ​ระบบปลูก​ให้​รากลอย​อยู่​กลางอากาศ​ (แอโรโพนิคส์​ ; Aeroponics)
​เป็น​ระบบที่ทำ​ให้​รากพืชอิ่มตัวอย่างต่อ​เนื่อง​ด้วย​การพ่นสารละลายที่มีธาตุอาหารพืช​เป็น​ระยะ​ ​ใน​รูปคล้ายๆ​ ​แปลงพ่นหมอก​ ​ระบบนี้รากพืช​ไม่​ได้​จุ่ม​อยู่​ใน​น้ำ​ ​ซึ่ง​เป็น​สารละลายธาตุ​ ​อาหารพืช​ ​แต่​จะ​มี​ความ​ชื้นอิ่มตัว​อยู่​ตลอดเวลา​ ​เพื่อ​ให้​รากคง​ความ​ชื้นสัมพัทธ์​อยู่​ใน​ระดับ​ 95-100% ​โดย​วิธีการนี้พืช​ได้​อาหารครบถ้วน​และ​พอเพียง​ ​ระบบนี้ราก​จะ​ลอย​อยู่​ใน​อากาศ​ใน​ระบบปิด​ ​ที่​กัน​แสง​ ​แต่การปลูก​ด้วย​ระบบแอโรโพนิคส์​ ​ต้อง​ใช้​ระบบควบคุมการฉีดพ่นธาตุอาหารแบบอัตโนมัติ​ ​วิธีการนี้​ใช้​น้ำ​น้อยมาก​ ​การปลูกพืช​ใน​ระบบแอโรโพนิคส์นี้​ ​ความ​ชื้น​จาก​การฉีดพ่นสาร​ ​ละลายธาตุอาหาร​จะ​ไปกระตุ้น​ให้​รากพืชเจริญเติบโตอย่างสมบูรณ์ภาย​ใน​ 10 ​วัน​ ​และ​ต้นพืช​โดย​เฉพาะพืชผัก​สามารถ​เจริญเติบโตเก็บเกี่ยว​ได้​ภาย​ใน​ระยะ​เวลา​เพียง​ 30 ​วัน​เท่า​นั้น​ ​โดย​รูปแบบ​ ​การปลูกพืช​ให้​รากลอย​อยู่​ใน​อากาศนี้​ ​จะ​นิยมสำ​หรับพืชหัวที่​ไม่​สามารถ​แช่​อยู่​ใน​น้ำ​หรือ​อยู่​ใน​ดินที่​จะ​เสี่ยงต่อโรคทางดิน​ ​เมื่อมีระยะการปลูกนานเกิน​ 2 ​เดือน​

การปลูกพืช​ใน​ระบบแอโรโพนิคส์​ใน​ยานอวกาศแบบ​ rotation drum